Barwne ptaki

Nadeszła już najwyższa pora żeby przekonać się na własnej skórze na czym polega fenomen Jojo Moyes i wyrobić sobie zdanie na temat jej twórczości. Kolory pawich piór to moja pierwsza przygoda z jej literaturą i muszę się wam przyznać, że obawiałam się sztampowego, ścinającego szare komórki w mózgu romansu, co zresztą zasugerowała mi, jak się okazało, kompletnie nietrafiona okładka, ale o niej później. Ku mojemu zdziwieniu, chociaż książka nie zmusiła mnie do jakiejś głębszej refleksji nad życiem, weryfikacji postaw i poglądów, to miała w sobie sporo nienachalnego uroku, który sprawił, że chciałam przeczytać ją do końca. I co dla mnie najważniejsze: wcale nie królował w niej romans. Owszem, od razu było wiadomo, że w końcu musi nastąpić, przecież przez większą część powieści nieśmiało zapowiadał swoje nadejście, ale na szczęście pojawił się dopiero pod koniec i to w dosyć skondensowanej formie, więc mogłam przejść przez lekturę bez większych perturbacji.

Jojo Moyes zastosowała emocjonalną klamrę, zaczynając i kończąc powieść od opisu przyjścia na świat dziecka. Okoliczności obu porodów są jednak zgoła inne i pełnią różne funkcje fabularne: pierwszy to zagadka, której sensu dosyć długo nie rozumiemy, drugi, to zapowiedź nowego początku. Po wstrząsającym wstępie, autorka przenosi nas do 1963 roku, kiedy to wraz z bohaterami wybieramy się na Bal Debiutantek, echo dogorywającej już tradycji, nad przebiegiem, której górę bierze nowoczesny, jak na tamte czasy, styl życia. To tutaj ubóstwiany przez Vivi Douglas zakochuje się w pięknej i ekscentrycznej Athene od pierwszego, nazwijmy to umownie, wejrzenia. Chociaż rozpacz zakochanej w nim dziewczyny zdaje się nie mieć końca, los się w końcu do niej uśmiecha, ponieważ dwa lata po ślubie Athene rezygnuje z wygodnego życia w przepychu i ucieka nie wiadomo dokąd z domokrążcą, pozostawiając zrozpaczonego Douglasa samemu sobie.

Następnie przenosimy się do właściwej części historii, która rozgrywa się ponad trzydzieści lat później, w 2001 roku. Poznajemy Suzannę Peacock, najstarszą córkę Vivi i Douglasa, która zmuszona przez okoliczności, wraz z mężem przenosi się z Londynu do wiejskiej, rodzinnej miejscowości. Jej małżeństwo przechodzi kryzys, i to nie tylko ze względu na kłopoty finansowe, z rodzicami i rodzeństwem najchętniej w ogóle nie utrzymywała by kontaktów, a poza tym wciąż mierzy się ze świadomością, że nigdy nie poznała swojej prawdziwej matki, o której zresztą nikt nie chce jej zbyt wiele mówić. By nie zwariować i ocalić cząstkę siebie, postanawia otworzyć sklepik, który, jak się szybko okaże, przyciągnie do niej ludzi, podobnie, jak i ona, zagubionych, potłuczonych i poniekąd wewnętrznie samotnych. W „Pawim Zakątku” pozna więc wesołą i rozszczebiotaną Jessie, która nieoczekiwanie stanie się jej przyjaciółką, nieco dziwaczną straszą panią Creek, rzeźnika Arturra o złotym sercu, wycofaną i zamkniętą w sobie Lilianę oraz położnego Alejandra, który jest zaprzeczeniem wszelkich stereotypów o Latynosach. Podczas lektury przyjdzie nam więc zajrzeć w serce tęsknoty, smutku i nadziei, która pojawia się dopiero w momencie, gdy znajduje się odwagę na zaproszenie do swojego życia odrobiny magii. Z czasem Suzanna dociera do źródła swojego nieszczęścia i decyduje się zrobić z nim porządek. Właściwie jednak nic by się w jej życiu nie zmieniło, trwała by dalej w „Pawim Zakątku” niczym w bezpiecznym azylu, gdyby nie wydarzenie, które zakłóciło stały rytm życia miasteczka i wstrząsnęło jego mieszkańcami. Bo jak to zwykle bywa, wystarczy jeden człowiek i jeden czyn, by wprawić w ruch machinę zmian. A gdy ta się rozpędzi, nie ma już odwrotu.

Życie potrafi zdławić w nas radość, obudzić rozpacz i pragnienia, o które sami siebie nigdy byśmy nie podejrzewali. Rzuceni w wir niezadowolenia dajemy się przytłoczyć nieznośnemu ciężarowi minionych decyzji. Koniec końców pozwalamy na to by zepchnęło nas ono w mroczną bezsilność. W takich okolicznościach nie każdy z nas dostaje szansę lub ma dosyć sił, by na przekór wszystkiemu zbudować siebie na nowo. Zanim stwierdzimy jednak, że głównej bohaterki to nie dotyczy, że wyolbrzymia, nadmiernie roztrząsa swoje problemy (mąż może i jej nie rozumie, ale przecież ją kocha, wspólnie wychodzą z finansowego dołka, rodzina wciąż czeka na nią z otwartymi ramionami), których właściwie przecież nie ma, zwrócimy uwagę na jeden fakt, który nam w tym wszystkim umyka: dla każdego z nas my sami i nasza droga do szczęścia są w życiu najważniejsze. Suzanna ma więc prawo, mimo wszystko, nie czuć się szczęśliwa, chociażby tylko dlatego, że nie potrafi ukształtować swojego świata tak by ją satysfakcjonował. Bo po prostu jak większość dorosłych zgubiła się na ścieżkach życia w poszukiwaniu sensu i samej siebie. Muszę przyznać, że Jojo wykreowała jej postać na tyle sprawnie, że polubiłam ją mimo jej wad, nie jest bowiem sztampowa ani infantylna (jak np. główna bohaterka czytanej przeze mnie niedawno Czy już zasnęłaś).

Akcja powieści toczy się nieśpiesznie. Mamy naprawdę wiele czasu by poznać każdego z bohaterów. Każdy z nich wnosi bowiem na karty powieści swój prywatny bagaż: opowiada historię własnych wyborów, walczy ze swoimi demonami i „przeżywa” świat na swój niepowtarzalny sposób. Autorka nikogo nie ocenia ani nie oskarża, wykreowany przez nią świat nie jest bowiem czarno-biały. Dzięki temu pozwala czytelnikowi kierować się własnymi sympatiami i antypatiami. I chyba to jest w tej książce najważniejsze, nie romans, nie główna oś fabularna, która prowadzi nas do dosyć oczywistego zakończenia, lecz to co dzieje się wokół postaci, ich rodzinne dramaty, poszukiwanie sensu, walka o szczęście i odbywające się gdzieś w tle społeczne przemiany. Dzięki temu większość książki możemy traktować jako całkiem udaną obyczajówkę. Nie całą lecz większość, ponieważ im głębiej w las, zwłaszcza w końcowych rozdziałach, autorka popadła w przesadę i poziom ckliwości niebezpiecznie poszybował w górę, przekraczając dopuszczalne dla mnie normy. Więc mimo całej sympatii dla bohaterów, na ostatniej prostej, lektura mnie trochę wymęczyła.

Warto spojrzeć na tę książkę również, jak na opowieść o kobietach, które „odzyskują głos”. Mamy przepiękną Athenę, dziewczynę, która ze względu na to, że dorastała w latach sześćdziesiątych była uznawana za rozpieszczoną skandalistkę, a miała po prostu osobowość barwnego ptaka, który nie nadawał się do życia w klatce. Vivi poznajemy jako potulną nastolatkę, marzącą o księciu z bajki (czyli Douglasie) i pocałunkach rodem z disneyowskiego Kopciuszka. Niestety szybko zostaje sprowadzona na ziemię. Gdy w końcu jednak los się do niej uśmiecha i „zdobywa” ukochanego, wciąż czuje się jak ta druga, jak model zastępczy, niepełny członek rodziny, nie stać jej więc na otwarty bunt. Do czasu… Nadchodzi bowiem dzień, w którym pojmuje, że też jej się coś o życia należy. Jej odkrycie zbiega się w czasie z przebudzeniem Suzanny, która odkrywając, równie zagmatwane jak jej własna dusze, zdobywa się – nie tak jak do tej pory krnąbrny, bezproduktywny bunt przypominający wściekłe tupanie nóżką dwulatka – na świadomą i dojrzałą decyzję, która odmieni jej losy. Pełna pozytywnej energii i przyjacielska Jessy również toczy swoją walkę, uparcie ignorując fakt, że ta wygląda na z góry przegraną.

Portret Athene, który wciąż towarzyszy jej córce, pełni funkcję spoiwa całej historii. Odkrywamy, że może on być niczym wyrzut sumienia, symbolem obsesyjnie powracających myśli (śmierć matki, nieszczęśliwe małżeństwo, poszukiwanie samej siebie), przede wszystkim jednak stanowi pomost łączący przeszłość i teraźniejszość, życie i śmierć oraz radość i ból przemijania. Biorąc pod uwagę to co przeczytałam, niestety kompletnie nie rozumiem okładki, randomowo wybrany obrazek z przypadkową blondynką do książki, która aż prosi się o coś bardziej symbolicznego lub chociażby brunetkę…

Długich dni i zaczytanych nocy
Podążajcie za Atramentowym Królikiem!